Historie – Oranjevereniging "Oranje Nassau"

Een negentigjarige die nog zeer vitaal is

In 1996 vierde de Oranjevereniging haar negentigjarig bestaan. Daarmee is de vereniging Oranje-Nassau één van de oudste verenigingen van Lekkerkerk. En behalve een oude is het een breed gedragen vereniging in ons dorp. Het ledental ligt boven de zeshonderd en de jaarlijkse collecten brengen bijna fl 10.000,- op. Aan de Oranjefeesten wordt door een groot deel van de bevolking deelgenomen; mensen die naar elders verhuisden komen vaak op Koninginnedag weer naar Lekkerkerk.

Oprichting in 1906 en de eerste jaren van Oranje-Nassau

Bij de viering van de verjaardag van de toenmalige vorstin, koningin Wilhelmina, werden overal in de omgeving feestelijkheden georganiseerd en in Lekkerkerk niet. Hierover ontstond onvrede. Nog geen week later werd een bijeenkomst belegd om een Oranjevereniging op te richten. Dat sloeg gelijk aan, want ruim honderd inwoners woonden de oprichtingsvergadering bij. Er werd een bestuur van vijftien personen gekozen: vijf uit Opperduit, vijf uit Schuwacht en vijf uit de dorpskern. Burgemeester jhr. L de Geer van Jutphaas werd erevoorzitter en notaris mr. G.J.J. de Mooij voorzitter. De eerste vergadering verliep in een "aangenamen sfeer", zo vermelden de notulen. Reeds in 1907 trad de Oranjevereniging Oranje-Nassau naar buiten met een program- ma dat werd verspreid als feestwijzer. Er vond een grote optocht plaats in drie afdelingen: te paard 31 deelnemers, op de fiets 29 en voorstellingen van verenigingen 12. In 1908, bij de opening van school I, die later Koningin Wilhelminaschool zou gaan heten, verzorgde de Oranjevereniging een kinderfeest. In de vooroorlogse periode organiseerde de Oranjevereniging enkele malen een groot historisch spel. Een onderdeel van één van die spelen was deze wagen met daarop vier krijgshaftige mannen.De gemeente betaalde. De muziek wilde niet spelen voor J 25,- later wel voor J 50,-. 1909, het geboortejaar van Juliana, verliep voor de Oranjevereniging wat rommelig. Op 20 april besloot het bestuur niets te doen bij de aanstaande geboorte van een koninklijk kind. Men zou in september wel een groot feest geven... Op 30 april werd Juliana geboren en het was de gemeente die toen een kinderfeest organiseerde. Op 24 juli werd in de ledenvergadering besloten dat er toch wel aandacht aan besteed moest worden, maar ja... twee maal een kinderfeest dat hoefde toch ook niet. Men besloot tot een optocht, een fietsringrijderij, een turnuitvoering en een bioscoopvoorstelling (er kwam iemand uit Velp met zijn bioscoop). Het werd op 2 en 3 september een groot feest; een echt ouderwets feest waar men achteraf heel tevreden over was. 1913 werd weer een belangrijk jaar voor de Oranjevereniging. In de voorgaande jaren waren er bescheiden feesten en daarin werd al het grote onafhankelijkheidsfeest van 1913 voorbereid. In 1813 werd Nederland onafhankelijk na de Franse overheersing en een eeuw later wilde men dat groots herdenken. De Oranjevereniging vroeg aan de gemeente J 400,- kreeg J 300,- en haalde met een collecte J 506,60 op. Lekkerkerk vier- de twee dagen feest. Op de eerste dag werd een spelopgevoerd Landing van de Prins en op de tweede dag was er een zangconcours en een gondelvaart op de Lek.

Eerste Wereldoorlog 1914- 1918

In 1914 werd alleen een kinderfeestje georganiseerd. Er waren geruchten over een op handen zijnde oorlog Tijdens de Eerste Wereldoorlog vonden geen activiteiten plaats, althans in de notulen staat niets vermeld. De heer De Mooij was overleden en E.A. de Vos was voorlopig voorzitter geworden, zoals in 1919 werd vermeld. Er waren weinig leden.

De jaren twintig

In de vooroorlogse periode organiseerde de Oranjevereniging enkele malen een groot historisch spel- Een onderdeel van één van die spelen was deze wagen met daarop vier krijgshaftige mannen. Dit kan zijn geweest in 1913 bij de onafhankelijkheidsfeesten toen het spel De landing van de Prins werd opgevoerd of 1922 bij het spel De inneming van Den Briel. De jaren twintig In de eerste naoorlogse jaren ging het niet zo florissant met de Oranjevereniging: weinig leden, slechte opkomst voor vergaderingen, ruzies en aftredende bestuursleden. Ook nog in 1921 werd herrie gemeld want de secretaris liep weg en ook weer bestuursleden. Toch kon in 1920 een feest worden georganiseerd en wel op 9 en 10 september met een historisch-allegorische optocht; thema De Hollandsche maagd. In 1921 vroeg men de gemeente vlaggen te kopen voor de scholen. In 1922 ging het kennelijk weer beter met de vereniging want er waren toen weer ruim zevenhonderd leden. Er werd een poort gebouwd en een feestprogramma gedrukt. Het spelInneming van Den Briel werd opgevoerd. 1923 was een jubileumjaar. Koningin Wilhelmina werd in 1898 gekroond en vierde haar 25-jarig regeringsjubileum. Lekkerkerk vierde feest: concert op 30 april op de verjaardag van Juliana en op 6 en 7 september een spel Inneming van Breda. Voorts een optocht -dames mochten ook meedoen -met een historisch gedeelte volgens een programma van het feestcomité uit 1898. Er was een wedstrijd in gevel- en etalageversiering. Men had een budget voor deze feesten van f 2000,-. In 1924 had Oranje-Nassau een groot ledental (negenhonderd) en een klein feestje. In 1925 kreeg de vereniging een aanvaring met de burgemeester die geen toestemming wilde geven voor een collecte en ook niet voor een harddraverij. Er was niettemin een historisch-allegorische optocht Begin van de Tachtigjarige Oorlog. Van 1926 tot 1945 bestaan er geen notulen meer van de Oranjevereniging. Volgens oud bestuursleden waren die tijdens de Duitse bezetting vernietigd. Uit andere bronnen ff Pc kon nog wel wat worden opgediept uit die periode.

De jaren dertig

Er is nog een programmaboekje over de feestelijkheden op 28 en 29 augustus 1930. Zo'n boekje bevat een schat aan gegevens, ook over de Lekkerkerkse middenstand door de vele advertenties die ; erin staan. Men vindt er ook in vermeld t wie aan de grote etalagewedstrijd deelnamen. Uitgebreid worden de namen van de ereleden en van de diverse commissies genoemd; een financiële commissie, een , feestcommissie. Burgemeester C.G. Roos was erevoorzitter en hij schreef een voorwoord in het programmaboekje, waarin hij kritiek uitte: "groepen die bij een gelegenheid als deze terzijde blijven staan". Het feestprogramma bestond o.a. uit een vliegdemonstratie boven de Kerkweg, een openluchtspel op het plein der Ie Openbare School genaamd De bruiloft van Kloris en Roosje. Deze samenspraak was speciaal voor die gelegenheid geschreven en sloeg op Lekkerkerkse toestanden. De volledige tekst stond zelfs in het programmaboekje. Verder werd een uitvoering van KDO opgeluisterd door de Harmonievereniging Juliana. Men vierde in dat jaar 1930 de vijftigste verjaardag van koningin Wilhelmina. In de tweede helft van de jaren dertig waren er vele hoogtepunten in het leven van de koninklijke familie en dus ook in de activiteiten van de Oranjevereniging. In 1937 vond op 7 januari het huwelijk plaats van Juliana en Bernhard en op 31 januari 1938 werd Beatrix geboren. In datzelfde laar 1938 was er ook het veertigjarig koningschap van Wilhelmina. Ter ere van al die gebeurtenissen stond Lekkerkerk bol van de feesten.

De Tweede Wereldoorlog en de eerste periode daarna tot 1948

In de notulen van 7 juni 1945 zijn gegevens te vinden over de Oranjevereniging in de oorlogsjaren:

Op 13 januari 1941 moesten kas en boeken van de vereniging worden opgezonden aan de Commissaris van Verenigingen en Stichtingen te 's-Gravenhage.
Op 24 januari 1942 werd door die Commissaris de Oranjevereniging ontbonden.
In de loop van 1942 moesten de eigendommen worden verkocht of opgezonden. De burgemeester verkocht alles aan de voorzitter van de vereniging en de voorzitter gaf ze na de bevrijding weer terug. Een deel van de kas (fl 70,-) was teruggekregen.
In die eerste bijeenkomst van de Oranjevereniging -ruim een maand na de bevrijding -werd een nieuw bestuur gekozen. De heer F. P. Nobel werd voorzitter. In het gewijzigde reglement stond dat ex-NSB'ers geweigerd konden worden als lid. Men vergaderde in het gemeentehuis. In dat bevrijdingsjaar 1945 was er een feestje op de verjaardag van prins Bernhard en een groot feest op 31 augustus en september. De buurtverenigingen, voor het merendeel opgericht na de bevrijding, gingen ook meedoen. De vreugde om de herwonnen vrijheid was groot. In 1946, een jaar na de bevrijding vond op 4 mei een herdenking van de gevallenen plaats met kransen op de graven en een herdenkingsbijeenkomst in de kerk. Op 5 mei werd de bevrijding gevierd met een optocht en kinderfeesten. De traditionele Koninginnedag vierde men weer op 31 augustus. 19471everde geen uitbundige feesten; de toestand in Indonesië bracht zorgen en spanning en men keek vooruit naar 1948. Dan zou het vijftigjarig regeringsjubileum van koningin Wilhelmina gevierd worden. 1948 werd een kroonjaar; Letterlijk door het kroningsfeest van koningin Juliana. De Oranjevereniging bloeide. Er waren weer ruim vijfhonderd leden en de opbrengst van de collecte was f 3885,-. De gemeente schonk f 2000,-. De heer D. van den Dool ging het secretariaat behartigen vanaf 20 juli. Op 30 en 31 augustus en op 6 september werd er uitbundig feestgevierd met een openluchtspel De mislukte aanslag op Lochem en kinderzang voor het gemeentehuis. Er werd ook een herdenkingsbijeenkomst gehouden waarbij drie kerkbesturen en het voltallig gemeentebestuur aanwezig waren. Deelname van vrijwel alle groeperingen uit de dorpsgemeenschap was door de jaren heen het kenmerk van de activiteiten van de Oranjevereniging. Vanaf 1949 wordt Koninginnedag gevierd op 30 april, de verjaardag van koningin Juliana. Nieuw in het jaar 1949 is de viering op 31 januari van de verjaardag van prinses Beatrix. Er was een feestavond met een rede van dr. P.H. Ritter jr over het koninklijk huis en zang van het Lekkerkerks Vrouwenkoor onder leiding van Jan van Dijk. Ook werd een film vertoond van C.A. den Oudsten over de feesten van 1948. Door de overweldigende belangstelling was er zelfs nog een tweede avond op 11 februari.

De Oranjevereniging Oranje-Nassau na 1950

Er ontstond een min of meer vast patroon voor de jaarlijkse activiteiten. Koninginnedag werd gevierd op 30 april. Die datum bleef op verzoek van Beatrix, toen zij in 1980 koningin werd, gehandhaafd. Herdenking van de slachtoffers in de Tweede Wereldoorlog op 4 mei en viering van de bevrijding op 5 mei; eerst jaarlijks, later om de vijf jaar. Op de Koninginnedag waren vaste programmapunten 's morgens aubade, vele jaren onder leiding van de heer C.A. van Egmond, kinderspelen, ringrijderij, diverse activiteiten in de middag en 's avonds een lampionoptocht met tot besluit samenzang voor het gemeentehuis. Vanaf 1954 was er na afloop een bijeenkomst voor de bestuursleden en de medewerkers; een gezellig samenzijn op uitnodiging van het college van burgemeester en wethouders. Herdenking van de gevallenen bestond uit een bijeenkomst in de kerk, het leggen van kransen op de begraafplaats en een krans bij het borstbeeld van burgemeester C.G. Roos die in de oorlog was omgekomen. Bij de 5-mei viering was vooral een grote allegorische optocht een vast punt van het programma en 's avonds vuurwerk- Vele verenigingen, waaronder de buurt- verenigingen, deden mee. De Oranjevereniging was ook steeds actief bij belangrijke gebeurtenissen in het dorpsleven, bijvoorbeeld in 1951 bij de viering van het ambtsjubileum van burgemeester Van der Willigen, bij zijn vertrek in april 1956 en bij de intrede van burgemeester Muller later in dat jaar. Bij de voorbereiding van een koninklijk bezoek in 1958 werd door het gemeentebestuur aan de Oranjevereniging gevraagd een deel van de organisatie op zich te nemen. Ook bij gebeurtenissen buiten de gemeente toonde de Oranjevereniging zich betrokken. Zo schonk men bijvoorbeeld f 500,- uit de kas aan het rampenfonds bij de waters- noodramp in 1953 en vonden er dat jaar -tot veIer teleurstelling, zoals later bleek - geen feestelijkheden plaats. De opening van de Algerabrug in 1958 was aanleiding voor voorzitter F.P. Nobel te pleiten voor het bewaren van het dorpskarakter en de sfeer van de feesten in Lekkerkerk nu de Krimpenerwaard open kwam te liggen. Aan bijzondere gebeurtenissen in het koninklijk huis schonk de Oranjevereniging steeds aandacht:

een herinneringslepeltje op 7 januari 1962 bij het zilveren huwelijk van Juliana en Bernhard;
het huwelijk van Beatrix en Claus op 10 maart 1966 werd met een groot feest gevierd;
de schoolkinderen kregen een herinneringsglas met bruidssuikers;
in 1967 vond op 10 januari het huwelijk plaats van prinses Margriet en Pieter van Vollenhoven;
Op 27 april van dat iaar werd Willem Alexander geboren en kregen de schoolkinderen beschuit met muisjes;
in 1973 werd het 25-jarig regeringsjubileum van koningin Juliana gevierd.

1980 bracht een wisseling van het koningschap; Juliana trad af en Beatrix werd koningin. 1980 was een bijzonder jaar voor Lekkerkerk. Aan de viering van het zevenhonderdjarig bestaan leverde de Oranjevereniging een bijdrage. Kerk en toren werden gerestaureerd en vooral de bodemverontreiniging in Lekkerkerk-West bracht veel commotie in de gemeenschap. In 1983 bij het gereedkomen van de renovatie van de dorpskern vierde Lekkerkerk uitgebreid feest. De Oranjevereniging organiseerde een tentoonstelling Honderd jaar Oranjevorstinnen. Toen eind 1984 de gemeente Lekkerkerk ophield te bestaan, werkte de Oranjevereniging mee aan een groots opgezette afscheidsavond in de sporthal. Door samenvoeging met Krimpen aan de Lek ontstond de gemeente Nederlek. Ook in die nieuwe situatie bleef de Oranjevereniging haar activiteiten in Lekkerkerk voortzetten.

Bestuursleden en werkwijze van het bestuur

Vanaf de oprichting was er een bestuur van minstens vijftien leden afkomstig uit verschillende delen van het dorp en uit diverse kerkelijke en politieke groeperingen. Voor het organiseren van activiteiten werden commissies gevormd die ieder een deel van de organisatie voor hun rekening namen. Het dagelijks bestuur werd gevormd door voorzitter, vice-voorzitter, secretaris en penningmeester. Een burgemeester werd steeds erevoorzitter. Het is onmogelijk alle namen van bestuursleden te achterhalen maar enkele personen die lange tijd de Oranjevereniging hebben geleid dienen vermeld te worden.

Voorzitters:

mr. G.J.J. de Mooij vanaf 1906
E.A. de Vos vanaf 1919 tot in de oorlog
F.P. Nobel vanaf 1945 tot 1972; trad af om gezondheidsredenen
A. Neven van 1972 tot 1978
A. Stoppelenburg van 1978 tot 1983
W. van der Graaf van 1983 tot 2003.
A. de Haaij vanaf 2003.

Een zeer actief tweede voorzitter was A.Stoppelenburg sr, oom van de bovenvermelde voorzitter A. Stoppelenburg. De heer D. van den Dool was secretaris van de Oranjevereniging van 1948 tot 1972 werd toen opgevolgd door de toenmalige loco-secretaris de heer A.J. Haspels Daarna werd het secretariaat waargenomen door M. Hoogenboezem en later werd M de Jong secretaris. Het penningmeesterschap berustte in de boven bedoelde naoorlogse periode vanaf 1947 bij A. van der Velden en vanaf 1974 bij S. de Ruiter. De financiële middelen van de Oranjevereniging werden verkregen door contributie van de leden (al jaren f 5,-), opbrengst van de jaarlijkse collecte en subsidie van de gemeente voor de grote evenementen. Eenmaal per jaar vindt een ledenvergadering plaats. De Oranjevereniging Oranje-Nassau vierde uitbundig haar eigen jubilea:

in 1931 25-jarig bestaan
in 1956 50-jarig bestaan
in 1981 75-jarig bestaan
en in 1996 haar 90-jarig bestaan; de leeftijd er zeer sterken... nog altijd springlevend!

Gegevens uit archieven en persoonlijke herinneringen

C.J. Nobel-van Vuren verwerkte de gegevens